Professie & Persoon
Jasmien Peeters & Albert Neeleman
Voor het tijdschrift Systeemtherapie interviewde ik samen met collega Neeleman Emily Nagoski (nummer 36.4). Professie en Persoon is mijn vaste rubriek. In deze rubriek gaat het om het delen van kennis en ervaring via het persoonlijke en unieke verhaal van een bekende systeemtherapeut. http://www.tijdschriftysteemtherapie.nl
Activist op ballerina’s
Ontmoeting met Emily Nagoski
De EFT World Summit in Haarlem, juni 2024, is een buitenkans om de Amerikaanse seksuoloog Emily Nagoski (1977), een van de keynotespeakers, te vragen voor deze rubriek Professie & Persoon. Ze zegt ja tegen een ontmoeting op de tweede dag. In de achtbaan van de Summit slagen Albert Neeleman, Nagoski en ik er wonderwel in om mekaar te ontmoeten voor een kort gesprek. We nemen wat afstand van het gedruis en geroezemoes, voor zover dat al mogelijk is met 1198 (!) anderen. Ik ben volledig overweldigd door de wervelende Summit en kan alleen maar, stotterend en stamelend, klungelig over Kung Fu Panda beginnen (stressresponscyclus niet voltooid, vijf kilometer hardlopen tijdens de lunch was beter geweest (referentie Burn-out)). Gelukkig slaagt mijn collega Neeleman er in om Emily allerlei zinvolle vragen te stellen, zo vlak voor ze het podium op moet als laatste spreker van de tweedaagse. Ze draagt platte ballerina’s, een zwart kleedje met geometrische patronen en zwarte polszweetbanden (ik snap het: haar keynote doet niet onder voor een atletische topprestatie). Ze wandelt met twee krukken, die ze vervolgens ergens op het indrukwekkende orkestpodium in de Phil vergeet.
Ze woont samen met twee honden, een kat en een cartoonist in Massachusetts, Oost Amerika. De cartoonist vond ze op de datingapp OkCupid, het is haar man Richard. Hij illustreerde haar laatste boek Come Together, doet ook haar boekingen, en is de gatekeeper van haar agenda. Zo waakt hij er mee over dat dit interview niet het geplande transatlantische online tweede deel kent. Nagoski heeft een opflakkering van long COVID én is overboekt.
Alleszins neemt ze haar eigen advies, dat rust écht belangrijk is (+- 10 uur per dag) au serieux (2020, hoofdstuk 7). Dat vind ik sterk aan haar denken: ze geeft altijd een Grotere Reden om echt goed voor jezelf te zorgen en goed in je vel te zitten. Je lichaam de rust gunnen dat het nodig heeft is zelfs een belangrijke daad van verzet: wie uitgerust is, is weerbaar in een samenleving die, hoe graag we dat ook anders zien, nog altijd gedomineerd wordt door witte cisgender mannen. Het patriarchaat (in haar boek steevast gevolgd door (Ugh.)) is de vijand, niet ons lichaam dat rust nodig heeft.
Deze bijdrage is dus gebaseerd is op een korte ontmoeting in Haarlem. Toch is er meer dan genoeg vertelstof: een kruising tussen een kort interview, een boekrecensie en een congresverslag. De rabbit hole ‘Nagoski’ is boeiend. Ik blijf dieper duiken. Haar boeken zijn fantastisch. Haar twee TED Talks zijn terecht veelbekeken. Werkboeken, werkbladen (“SMASH het patriarchaat (Ugh.)”), podcast, haar blog (Confidence & Joy).
Gewend als ze is om voor slaap-gedepriveerde studenten te spreken, weet ze hoe ze een publiek wakker moet houden: met spannende stiltes, cliffhangers en goed getimede stemverheffingen. Als ‘stand-up sex educator’ een genre is, dan hangt de zaal aan haar lippen. Ik smelt voor haar: ze is grappig, gevat, een beetje geeky ook, deze zelfverklaarde nerd. Sue Johnson en gehechtheid hebben een prominente plaats in al haar boeken: “Reik uit om gesteund en gekalmeerd te worden door je veilige mensen, we zijn per slot hechtende zoogdieren!”
Op het einde van het korte gesprek (we nemen afscheid en wensen haar succes, ze moet het podium op) zie ik de lichte verwarring in de ogen van mijn co-redacteur. Want ja, iets in het gesprek is anders. Als ik hem vertel dat ze de diagnose ASS kreeg in 2021 zie ik die verwarring veranderen in de warme, kalme nieuwsgierigheid die Nagoski zo belangrijk vindt en waar ze zo op hamert, voor onszelf en voor de ander. In haar boeken schrijft Nagoski er weinig over, maar met wat online opzoekwerk lees ik haar blogs over neurodivergentie. Ook andere thema’s waar ik nog onwennigheid rond voel, tackelt ze op een manier die ze voor mij behapbaar maken: non-binariteit, de gender illusie, polyamorie, LGBTQIA2S+ (het acroniem dat verwijst naar alle geslachten, seksuele oriëntaties en genderidentiteiten) .
Nagoski, nu fulltime schrijver en spreker, doceerde Women's Sexuality aan het Smith College in Northampton, een universiteit in Massachusetts en promoveerde op het onderwerp Health Behavior. Haar favoriete thema’s zijn (vrouwelijke) seksualiteit, communicatie en relaties.
Ze startte als gezondheidsvoorlichter (slaap, alcohol, lichaamsbeweging, anticonceptie, faalangst…) voor medestudenten op de campus van Delaware (een staat aan de oostkust van de VS). Ze volgde er zelf ook haar eerste opleiding, cognitieve wetenschappen en filosofie. Een combinatie die ze een supersoep noemt. Eigenlijk had ze de ambitie om neuropsycholoog worden, maar als seksuele voorlichter heeft ze zoveel positieve, echte impact op de levens van jonge vrouwen dat ze de voldoening onweerstaanbaar vond en meer wou. Als begeleider van studenten op de campus was ze onder de indruk van het helende effect dat haar antwoord elke keer opnieuw had: ‘Maak je geen zorgen, je bent echt helemaal normaal.’ Al zijn we allemaal uniek, toch zijn we uit dezelfde onderdelen opgebouwd, en is de afstelling bij iedereen anders. Op de laatste vraag op het eindexamen aan haar studenten “Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd in mijn lessen?” kwam steevast hetzelfde antwoord terug: ‘Ik ben niet gebroken’, ‘Ik kan mijn lichaam vertrouwen’, ‘Er is niets mis met mij’.
Ook het onderzoekscentrum Kinsey Instituut aan de universiteit van Indiana was een inspirerende omgeving: “Ik was 21 jaar, studenten van alle universiteiten konden me mailen met hun vragen over seks. Als ik het antwoord niet kende, dat ging ik het opzoeken in de bibliotheek boven. Ik heb er zoooooveel geleerd. Onder andere leerde ik er van de voormalige directeur John Bancroft en Erick Janssen het dual control-model (de gaspedaal, SES, en de rempedaal, SIS), dat zij hebben ontwikkeld in de late jaren ’90. Mijn schedel ging open, mijn brein viel eruit en het herorganiseerde zichzelf, anders en beter….”. Met een krop in haar keel: “Ik zal de rest van mijn carrière proberen om de kansen die ik daar heb gekregen te verdienen”.
Als ze aan den lijve ondervindt hoe krachtig en helend het is als een trainer heel gewoon over seks spreekt (van aambeien tot zaadvocht), wil ze die ervaring doorgeven aan haar studenten. “Ik oefende het in mijn werk en zag hoe krachtig het effect was. De juiste informatie en feiten zijn zo bevrijdend voor vrouwen. Ik groeide op in een gewoon Amerikaans middenklasse gezin en kreeg een hele doorsnee seksuele opvoeding. Er was geen expliciete boodschap over seks, maar wel een impliciete en die had zijn impact: “We spreken er niet over”. Toen ik als elfjarige in de auto aan mijn mama vroeg wat een vagina was, begon ze verward te blozen. Het was pas ’s avonds thuis in de medische encyclopedie dat ik de betekenis vond. Toen ik later de klassieke ervaringsoefening deed, mijn eigen genitaliën bekijken met een spiegel, had ik daar allerlei negatieve gevoelens bij. Ik had het gevoel dat ik een vijand tegemoet ging treden. Waar kwam dat vandaan!?! Ik huilde toen die oefening me hielp om mijn seksualiteit in mijn lichaam te integreren. Het was gewoon een deel van mij, zoals mijn knieën of mijn oksels.
Ik wou dat doorgeven aan andere vrouwen en op grotere schaal! Vier jaar werkte ik aan mijn eerste boek ‘Kom als jezelf - De opzienbarende nieuwe wetenschap die je leven zal veranderen’ (snoeproze cover, een rood tasje met rits is een variant op het suggestieve vulvafruit). Het boek werd een bestseller maar het schrijven van een boek over seks was… allesbehalve erotiserend.
Het leidt tot een maandenlange ‘droogteperiode’ in haar eigen leven, door stress en vermoeidheid. Ze was net getrouwd, en haar eigen adviezen uit Come as you are schoten tekort. Hoe het haar deed voelen, als ‘sexpert’? “Gestresseerd, depressief, angstig, eenzaam, zelfkritisch”. “Ik was zo overweldigd, seks was het allerlaatste waar ik aan dacht. Als ik mijn eigen adviezen opvolgde kon ik alleen maar in slaap vallen en/of huilen. Ik had dus meer hulp nodig dan ik in mijn eigen boek vond. Als onderzoeker deed ik wat ik altijd doe: ik ging te rade bij Google Scholar, een zoekmachine voor wetenschappelijke literatuur.” Ze duikt in de data, op zoek naar ideeën. Het is het begin van een nieuw boek, voor koppels deze keer: Come together, De wetenschap (en kunst!) achter het creëren van een blijvende seksuele verbinding. Op de cover verdwijnt het beentje van de letter M speels in de O. In allerlei tinten roze die me onwillekeurig aan het kleurenpalet van de kleine en grote schaamlippen doen denken in verschillende stadia van opwinding.
Wat leerde Google Scholar haar? De gangbare conversatie over ‘de vonk levendig houden’ bleek irrelevant. Verrassing: mensen die samen een goed seksleven levendig kunnen houden spreken niet over de vonk! Ze spreken over… plezier, wat ze fijn vinden.
ze zijn goede vrienden (er is bewondering en vertrouwen. Een basisaantrekking is nodig, maar je hoeft je partner geen ‘hot stuff’ te vinden)
ze vinden seks belangrijk, zien het als een gedeeld project en werken samen om er tijd en ruimte voor te maken en geven er (elke keer opnieuw, want soms valt het onvermijdelijk van de lijst) prioriteit aan. Seks zien ze als een gedeeld hobby.
ze volgen hun eigen regels voor hun seksleven (niet simpel, voegt ze toe, je rekent af met sociaal geconstrueerde seksuele imperatieven en ondermijnende Morele, Medische en Mediaboodschappen) En verlangen dan? Vergeet het woord verlangen. Het is géén ingrediënt. Lees dit nog eens: het is geen ingrediënt. Een vraag die wel erg belangrijk is: Welke seks is het waard te willen? Zoek dat samen uit! ‘Sometimes low desire is evidence of good judgement’, een quote van Peggy Joy Kleinplatz, een Canadese seksuologe. Zo simpel kan het zijn. Waarom zou je seks willen die je niet leuk vindt?
De gemiddelde leeftijd van de M/V/X die rapporteert over buitengewoon goede seks (de soort die je brein doet smelten en jezelf doet overstijgen) is 55 jaar. Nagoski, 47 jaar en een vroegbloeier, benadrukt dat seksueel plezier van ons een betere mens maakt. Het kan het ultieme vehikel voor connectie zijn. En (extatisch) genot kan niet tegelijk bestaan met moeilijke emoties zoals schaamte, bitterheid, woede, angst … “Oefenen met genot is oefenen om buiten al die dingen te leven, leren hoe je ze kunt loslaten”. De enige echte bron van wijsheid over onze eigen seksualiteit komt uit ons eigen lijf, onze binnenkant, en kan ook alleen maar vandaar komen. Ik ben bezig een wereld te creëren die niet meer liegt tegen vrouwen over hun lichaam. Mijn boeken gidsen mensen alleen maar naar huis.”
Nagoski schrijft verdomd goede richtingaanwijzer. Ze laat nergens uitschijnen dat het gemakkelijk is. Wel dat het belangrijk is en de moeite waard. Goede seks is mogelijk. Als we er naar streven, er naartoe stretchen alsof het een yogapositie is (het hoeft niet volmaakt, oefening, geen perfectie) dan zal ons seksleven, op zijn minst, enorm verbeteren.”
Ze wringt data uit als een natte bikini om ‘waarheid’ te vinden. Kennis is bevrijdend voor vrouwen.Wie kwalijke leugens (Media, Medisch, Moraliteit) als een etterbuil doorprikt, kan leven vanuit zelfvertrouwen (de waarheid kennen) en goed in haar vel zitten (van die waarheid houden). Nagoski is verontwaardigd: het fictieve onbereikbare ideaal dat de bikini industrie ons voorhoud is een daad van onderdrukking en geweld. Het patriarchaat (Ugh.) dat zijn eigen bestaan bovendien ontkent (gaslighting, iemand?), is als giftig woekerend onkruid. Als we onze tuin zorgvuldig wieden, doen we dat ook voor anderen, zodat de zaden van ons onkruid niet naar andere tuinen vliegen om daar wortel te schieten en onze tuin anderen inspireert.
Ze maakt het simpel, maar benoemt ook het complexe proces. Om te helen en genezen, moet je voelen en dat doet pijn. Omarmen, accepteren en transformeren zijn sleutels. Kleine stapjes zijn goed.
Nagoski Weetjes:
Ze heeft een identieke tweelingzus Amelia (een dirigente), met wie ze samen het boek ‘Burnout’ schreef, na de Burnout van Amelia.
In 2021 kreeg ze de diagnose ASS, net zoals haar zus (nadat ze naar de Pixar kortfilm ‘Loop’ keek (2020)).
Ze is de dochter van twee muzikanten.
Ze houdt van SPSS (een statistisch computerprogramma voor de sociale wetenschappen: geeky, ik zei het al).
Nagoski post soms op sociale media, met look-alike pop als alter ego,… de blauwharige Nagoggles (to goggle: ook with wide open eyes, typically in amazement).
Ze poseerde in pyjama (in pyjama!) voor de New York Times (dat is niet de enige zelfonthulling. Ze vertelt over zichzelf, voor de lezer heel ontschamend).
In haar drie boeken eindigt elk hoofdstuk met een fantastisch lijstje “TL;DR”, (de Engelstalige internetafkorting voor ‘te lang; niet gelezen’), een geniale vondst om snel iets op te zoeken of terug te vinden. Want haar boeken vragen wat aandacht: ze introduceert concepten die ze weliswaar helder en bevattelijk uitlegt. Maar het leest als een roman van Tolstoj, heel veel personages, en het duurt even vooraleer je met ze allemaal vertrouwd bent: arousal-discordantie, criteriumvelociteit, discrepantie reducerende feedbacklus, dual control-model , SIS en SES.
Haar boeken hebben ook een activistische kant, die me diep beroert en charmeert, een zaadje plant. Ze maakt zo voor mij het onderscheid met vele andere auteurs.
Het patriarchaat. Ik heb er zelf nog wel een ei mee te pellen. Daarom speel ik op reis het “New Hotness” spel van Nagoski, een manier om de kritiek die je op je lichaam hebt los te laten en de shift te maken naar warme zelfacceptatie. Enter mijn versleten jeansshort, eigenlijk voorbehouden om in de beslotenheid van mijn tuin te klooien, onkruid te wieden en de dakgoot leeg te maken. De bikini industrie, en, toegegeven, mijn vader (toch de drager van dat MC1R gen voor rood haar) lieten me 40 jaar lang geloven dat witte benen een no-go zijn. Ik trek, aangemoedigd door Nagoski, strijdvaardig de ultrakorte Wrangler aan. Het helpt dat we in de Alpen vooral koeien en weinig andere wandelaars tegenkomen. Mijn bijdrage start dus eerder symbolisch: modderige Meindls, knalrode kousen, blote melkwitte benen en Emily in mijn rugzak. Ik hou toch toegewijd vol op de overvolle trein naar miljoenenstad München. Ik ruil de short dapper in voor een zwarte bikini (New Hotness voor gevorderden), en duik daar met mijn puberzoon in een ijskoude Eisbach, laat me twee kilometer meedrijven in deze gigantische rivier die als een wildwaterbaan door de stad slingert. Het is verboden, maar pure extase. Ik ben gelukkiger dan ooit, in de koude sterke stroming onder het lover van bomen, tussen de joelende zwemmers, een met het Grotere Geheel waar Nagoski naar verwijst. Tuimelend en buitelend door stroomversnellingen gaan we een paar keer kopje onder. Alle moeilijke emoties zoals schaamte, bitterheid, woede, angst spoelen van me af. Tram 16 pikt ons op en brengt ons, druipend in bikini met blauwe lippen, terug naar het begin. Ik beslis euforisch dat ik het spel gewonnen heb, een-nul voor mij versus de bikini industrie, en nog een welgemeende fuck you.
Er is te weinig tijd in Haarlem om Nagoski te vragen wat ze jonge en ervaren systeemtherapeuten toewenst. Ik doe een poging om empathisch te gissen en beland toch weer bij Kung Fu Panda, de mollige reuzenpanda. Hij vindt de sleutel tot de onbegrensde macht. Spoiler alert: het blijkt een spiegel te zijn, waarin hij alleen maar zichzelf ziet. De geheime kracht zit in jezelf, in zelfvertrouwen en plezier, luister naar die stem in je binnenste. Het geheime ingrediënt bestaat, je bent het zelf.
Jasmien Peeters is filosoof, systeemtherapeut en (EFT) relatietherapeut. Ze werkt voor Duet relatiebemiddeling en in haar eigen praktijk. E-mail: jasmien@focus-op-verbinding.be.
Albert Neeleman is klinisch psycholoog en psychotherapeut, werkzaam als systeemtherapeut bij het Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatietherapie. E-mail: neele.ppan@gmail.com.
